«فرهنگ معین» در مورد دلیل نام‌گذاری «دماوند» آورده‎است:
«دَم (دمه، بخار) + اوند = وند؛ دارای دمه و دود و بخار (آتشفشان).

در حالی‌که در «واژه‎نامه‎ی دهخدا» چنین آمده‎است:
«… اصل در آن دنیاآوند است یعنی ظرف دنیا، چه که در پارسی آوند به‎معنی ظرف است …»

نام «دماوند» در منابع گوناگون، با نام‎های گوناگونی هم‌چون «دُنباوند»، «دَنباوند»، «دَباوند»، «لواسان»، «کوه سنگ لاجورد»، «بیکنی» و «کرونوس» آمده است. «دم» یا «دنب» در زبان پهلَوی از مصدر daftan به‎معنی «تَف، گرما، بخار و گاز»؛ و «آوند» به‎معنی «ظرف» است. بدین‎ترتیب گفته‎اند «دماوند» به‎معنی ظرفی است که دارای تَف و گرما یا بخار و گاز باشد. چراکه قله‌ی «دماوند» یک قله‌ی آتشفشانی است. هم‎چنین آورده‎اند که «دنباونت» یا «دنباوند» به‎معنای «کوه چند منظره» یا «کوه چند قیافه» است.

در باور ایرانیان، «البرز» یک کوه مینوی است و رشته‎کوه «البرز» و قله‎ی «دماوند» نقش برجسته‌ای در متون تاریخی و افسانه‌های ملی ایران دارند. بسیاری از شاهکارهای پهلوانی‌ها، حماسه‌ها و اسطوره‌های ایرانی با «دماوند» پیوند دارند؛ مانند:

• «فریدون» بر «ضحاک» ستمگر شورید و او را در «دماوند» زندانی کرد.
• مادر «فریدون» به دهی در کوه «دماوند» گریخت و در آن‌جا وی را به دنیا ‌آورد.
• پرنده‎ی افسانه‎ای «سیمرغ» در «البرز» مسکن داشته است.
• «آرش کمانگیر» تیرش را از فراز «دماوند» پرتاب کرد.
• زادگاه «منوچهر» در این کوه بوده است.
• محل زندگی «کیومرث» و مکان شهرسازی او نیز «دماوند» بوده است.
در اشعار ایرانی بارها نام «دماوند» یاد شده‎است؛ مانند داستان به بند کشیده‎شدن «ضحاک» در «شاهنامه» سروده‎ی «فردوسی ، «گرشاسپ‎نامه» اثر «اسدی طوسی»، قصیده‌ای از «ناصرخسرو»، منظومه‎ی «ویس و رامین» اثر «فخرالدین اسعد گرگانی» و قصیده‌ای از «خاقانی». هم‌چنین گاه در عظمت به «دماوند» مَثَل می‎زنند. قصیده‎ی «دماوندیه‎ی دوم» که «ملک‎الشعرای بهار» آن را در سال ۱۳۰۱ سرود، از شعرهای برجسته و معروف در وصف «دماوند» است.
«دماوند» از کهن‌ترین کوه‎های صعودشده‌ی روزگار است و از دیرباز مورد توجه جغرافی‎دانان، جهان‎گردان و کوه‎نوردان بوده است. این کوه، با داشتن رکورد و محتوای ویژه در صعودها، کوهی است جهانی و متعلق به فرهنگ کوهنوردی دنیا و میراث کوهنوردان گیتی با جاذبه‌های جادویی.

در زمان‎های قدیم، وجود گوگرد خالص بر رأس قله و مصرف آن در صنایع هزاره‌های قبل و کسب درآمد از این راه، بسیار مورد توجه بوده و «گوگرد دماوندی» که بهترین نوع آن بوده است، توسط اهالی لاریجان، جهت فروش، از قله‌ آورده شده و به بازار روانه می‌شده‎است.

اما نخستین صعود مستند بر فراز «قله‎ی دماوند»، در سال ۱۸۳۷ توسط «تیلر تامسن» انجام شد. طی سال‌های بعد، افراد دیگری نیز به انجام این کار موفق شدند. بخش مهمی از صعودها به «دماوند» در خاطره‌نویسی‌ها و پژوهش‌های علمی خارجیان به یادگار ماند. اما دلیلی ندارد که بگوییم ایرانیان کمتر صعود داشته‌اند. چراکه همواره همراه بیگانگان،‌ بلدهایی ایرانی بوده‎اند. به هر حال، نخستین صعود مستند ایرانی به قله‌ی «دماوند» در سال ۱۸۵۷ میلادی انجام شده که تیم «سرهنگ محمدصادق خان قاجار»، ارتفاع قله را ۶۶۱۳ ذرع تعیین کرد.

امروزه از جبهه‎ی شمالی، جبهه‎ی شمال شرقی، جبهه‎ی غربی و جبهه‎ی جنوبی، به‎عنوان ‌مسیرهای شناخته‌شده برای رسیدن به قله‎ی «دماوند» نام برده می‎شود. سخت‌ترین آن‎ها جبهه‎ی شمالی است.

«دماوند» میراث چندمیلیون ساله و ثروت ملی ما ایرانیان است، ولی امروز با تهدیدهای گوناگونی روبه‎روست: چرای بیش از حد دام‎ها، ساخت و ساز، معدن‎کاوی، جاده‎های غیرضروری و بدساخت، خانه‎سازی بی‎ضابطه، آلودگی و تصرف منابع طبیعی برای استفاده‎ی غیرقانونی و شخصی به میزان گسترده.

اده هراز، تقریباً 110 کیلومتری تهران، 55 کیلومتری آمل، منطقه لاریجان، نزديك روستاي بايجان، مقابل تونل قدیمی رضاشاهی، در محلي به نام قلابن، 4 چشمه با فواصل کم از دل کوه می‌جوشد و پس از چند متر به رودخانه هراز مي ريزد.آب این چشمه ماده ای به نام زبیق دارد که در درمان امراض جلدی ، به ویژه بیماری های عفونی مؤثر و مفید است.

آب اين چشمه‌ها ماده‌اي به نام زبيق دارد كه درمان امراض جلدي، به ويژه بيمارهاي عفوني مؤثر و مفيد است. علاوه بر ان در ازمايشات جديد مشخص شده كه داراي جيوه ، منيزيم ، يد ، پتاسيم بوده و با ته نشين شدن املاح در شرايطي، نوشيدن آن براي درمان بيماريهاي كليه و كبد هم مفيد واقع مي شود. فوايد ديگر آن شفافيت پوست به دليل برخورداري از جيوه مي باشد و به نظر مي رسد كه رسوبات قرمز رنگ و زيباي آن در صورت فرآوري براي سفيدي و شفافيت و طراوت و شادابي پوست و درمان بيماريهاي ديگر موثر است،